Thursday, April 15, 2010

Wetenschappelijk ballonvaren?

Jean-Louis Étienne, Frans 'savanturier', heeft net een ballonvaart gemaakt over de bevroren Poolzee, van Spitsbergen naar Siberië (het doel was Alaska, maar de wind draaide).  Hij heeft daarbij onder meer het CO2-gehalte in de poollucht gemeten.  De resultaten zullen later pas bekend worden, maar ik voorspel u dat er een éénooorme concentratie van dit broeikasgas in zijn luchtfles zal blijken te zitten.  De carbon-taxlobby zal er vast mooi weer mee gaan spelen.

Wetenschap bedreef Etienne natuurlijk niet.  Het was een show met veel reclame voor zijn sponsor, een grote verzekeraar die behalve dit ballonproject onder anderen oud-topvoetballer Zinedine Zidane (Zizou) sponsort.  Die was er ook om Etienne uit te wuiven vanaf Spitsbergen, waar ten behoeve van dit 'milieuproject' een scheepslading heliumgas, tonnen propaan, generatoren en zelfs 4x4 auto's naartoe waren gebracht.  In een reportage zagen we eerder meneer Etienne oefenen in een heteluchtballon onder het kritisch oog van diezelfde Zidane.  De indruk werd gewekt dat 'Zizou' een ervaren ballonvaarder is die de avonturier de puntjes op de i liet zetten wat het hanteren van een ballon betreft.

Misschien is dat ook zo.  Maar geen van beide heren komt voor in de ledenlijst van de Franse ballonfederatie - niet als piloot of iets anders.  Evenmin als collega-avonturier Nicolas Hulot, die allerhande prachtige tv-reportages maakt over exotische oorden met schitterende natuur, waar hij dan boven zweeft in een Cloudhopper: een eenpersoons heteluchtballonnetje - of met een geavanceerde hangglider.  Intussen gefilmd vanuit een helikopter, mag je aannemen.

Al dat geavonturier kost natuurlijk een verschrikkelijke hoop fossiele energie, voor het vervoer van de spullen en mensen per vliegtuig naar die fraaie, kwetsbare gebieden, voor de opnames ter plekke vanuit helikopters, enzovoorts.

Hulot maakt in elk geval nog mooie beelden en helpt zodoende de kijkers een beetje beseffen hoe belangrijk het is om zeldzam mooie natuur te behouden.  Etienne, ach, Etienne... Die avonturiert gewoon graag in de sneeuwrijke gebieden van onze planeet, en verdient daar zijn brood mee.

Niettemin is het prima reclame voor het ballonvaren.  Een week lang dagelijks ballonnen over het scherm, samen met Bekende Fransen zoals Zidane, en de telefoon rinkelt opvallend vaker voor boekingen van passagiersvaarten boven onze mooie Combrailles (twee keer per week nu in plaats van een keer per maand; misschien verlies ik dit jaar wat minder geld met de ballon).  Ik vind het dus niet erg om te worden geassocieerd met heren als Etienne, Zidane en Hulot, allemaal populair bij een meerderheid van het Franse volk en vooral bij de media.  Het is een prima lobby voor de belangen van de ballonvaart.  “Un balcon sur la nature.”  “Tourisme écologique.”  “Wetenschappelijk onderzoek per ballon.” Hoe vaker de woorden “ballon”, “natuur” en “ecologie” in een adem genoemd worden , hoe liever het me is.

Maar laat me u even uitleggen waarom die CO2-metingen van Etienne bij voorbaat wetenschappelijk een farce zijn.
Ten eerste beweegt een ballon niet door de lucht, maar met de lucht.  Hij drijft met de wind mee, en zolang je niet in een heel andere luchtlaag (hoger of lager) gaat zitten, hang je van het begin tot het eind van je traject grofweg in dezelfde luchtmassa - je meet dus zeker geen reeks van representatieve waarden boven het poolgebied. Eigenlijk meet je vooral de concentratie in de lucht van Spitsbergen waar je opsteeg, want die lucht beweegt met je mee.
Erger is het dat de CO2-meter hangt onder een gecombineerde helium-heteluchtballon.  Zo'n ballon wordt warm gehouden met een stel branders die, net als bij een gewone heteluchtballon, propaangas verstoken.  Propaan is C3H8, een koolwaterstofverbinding: een olieproduct.  Als je het verbrandt met een ballonbrander gebeurt dat heel efficiënt en vrijwel zonder roet, enge stikstofoxiden of dergelijke vervuiling.  Het enige dat vrijkomt is waterdamp - en CO2.  Veel CO2.  De luchtmassa in een ballon staat er bol van, want elke kilo verbrand propaan levert zo'n drie kilo CO2 op.  En die extreem met CO2 verzadigde lucht kan maar op één manier die ballon verlaten: via de onderkant, waar hij open is.  Zodoende zul je rond de mand of capsule van zo'n ballon altijd een ongewoon hoge CO2-concentratie meten. Alsof je de meter pal voor een uitlaatpijp hangt.

Het 'wetenschappelijke' vernisje op deze duur betaalde reclamespot is dus niet meer dan een zeepbel.  Een handige avonturier heeft rijke sponsors gestrikt om hem een stunt te laten uithalen boven de Noordpool.

Maar Jean-Louis Etienne is een aardige man die goed kan praten en graag op tv uitlegt hoe je een ballon bestuurt (niet), en hoe mooi het uitzicht vanaf dat 'balkon boven de natuur' is.  Als ballonvaarder kan ik zo'n stuntje wel waarderen.

Gisteren, 14 april, zweefde ik met twee passagiers in mijn simpele mandje boven een witte wolkendeken hier boven de Combrailles.  We landden in dichte mist, want die wolken raakten de grond.  Ze bleken na de opstijging een stuk dikker te zijn en het zicht een stuk minder dan voorspeld.  Dan prik je er op zeker moment maar doorheen, omdat je weet dat je alleen erboven de wind vindt naar een open gebied waar je, zelfs in de mist, kunt landen met weinig kans een obstakel te raken.  Dankzij de GPS weet je zonder zicht op de grond waar je bent. En boven die blinkend witte zee van waterdamp, met de schaduw van je ballon op de wolken, voel je je eventjes een soort Jean-Louis Etienne. Ook dat is een echt avontuur.